- وضعیت پروژه های اجرائی آبخیزداری در استان زنجان
سابقه انجام مطالعات آبخيزداري در استان زنجان به سال 1350 بر مي‌گردد. اندكي پس از شروع بهره‌برداري از سد سفيدرود در سال 1342، روند پر شدن مخزن آن مسئولين را نگران كرده و به فكر كنترل فرسايش و رسوب در بالا دست سد افتادند و بدين ترتيب اولين مطالعات شناسائي استان در قالب طرح حفاظت خاك و مبارزه با فرسايش در سال 1350 توسط شركت فرانسوي سوگرآ (SOGREA) انجام و نقشه‌هاي لازم درمقياس 1/500000 تهيه گرديد. مطالعات شناسائی آبخيزداري در حوضه زنجان رود با مساحت 460 هزار هكتار را دومين مطالعه انجام شده در استان مي‌توان قلمداد كرد كه در سال 1362 توسط كار شناسان ستاد طرح آبخيزداري سفيدرود (مستقر درزنجان) انجام گرديد. در دو دهه 70 و 80 مطالعات حوضه‌ها به صورت تفصيلي‌تر در دستور كار قرار گرفت كه اين روند تاكنون ادامه داشته و تا سال 1396 تقريباً در 25% مساحت استان يعني حدود 558 هزار هكتار مطالعات تفصيلي – اجرائي( با مقیاس 1/25000 ) انجام شده است.
تاکنون در حدود20% از مساحت مطالعه شده استان عمليات آبخيزداري، اجرائي شده و شامل انواع پروژه‌هاي مكانيكي، بيومكانيكي و بيولوژيكي می باشد.
مطالعات توجيهي( بامقیاس 1/50000 ) انجام شده توسط سازمان جنگلها در استان تا سال 1391 بشرح زير بوده است:
1- حوضه طارم (عليا) با مساحت 232 هزار هكتار
2- اوزون دره وسجاسرود با مساحت 246 هزار هكتار
3- حوضه ماهنشان با مساحت 231 هزار هكتار
علاوه بر موارد فوق، در 123هزار هكتاراز مساحت استان نيز در قالب مطالعات حوضه آبي چاي استان همدان، مطالعات توجيهي انجام گرديده است.
- پاركهاي آبخيز شهري
انديشه احداث پاركهاي آبخيز و يا انجام عمليات آبخيزداري در حوضه‌هاي آبخيز شهري از سال 1373 در استان مطرح و مورد مطالعه و اجراء قرارگرفت. آبخيزهاي شهري عرصه‌هاي مجاور و يا در بر گيرنده شهرها هستند كه اجراي انواع اقدامات آبخيزداري در آنها آثار ذيل را در پي دارد:
- كنترل سیل و هرزآب در بالادست شهرو استفاده بهينه از آنها
- جلوگيري از تغيير كاربري اراضي
- گسترش فضاي سبز و تفرجگاههاي طبيعي
- نمايش انواع پروژه‌هاي آبخيزداري به شهرنشينان
معاونت آبخيزداري با اجراي پروژه‌هاي مختلف درآبخيزهاي شهري شمال زنجان (گاوازنگ) به مساحت 1960هکتار و جنوب زنجان (سلمانلو) با مساحت 1463هکتاروآبخیزشهری قیدار با مساحت 1300هکتاراز جمله احداث مخازن ذخيره آب ،بانكت زنی، جنگل كاري، بذركاري و كودپاشي مراتع، ، بهسازی چشمه‌ها، احداث پلكانهاي مخصوص ورزشي و پياده‌روي، بندهاي رسوب‌گير، كانال‌هاي آبياري، جاده‌هاي مخصوص ماشين رو ، پياده‌رو و كوهنوردي، پيست دوچرخه سواري كوهستاني و همچنین احداث يك دستگاه سد خاكي به ارتفاع 22 متر جهت ذخيره آب براي استفاده تفريحي و آبياري درختان توانسته است علاوه بر كنترل سيل و فرسايش خاك تفرجگاه زيبائي را براي شهروندان زنجاني بوجود آورد.
علاوه بر این دو مورد ، عمليات آبخيزداري در حوضه آبخيز شهري خدابنده در دست اجرا بوده و حوضه آبخيز شهري ابهرنیز در شرف آغاز مي‌باشد
نمائی از پارک آبخیز گاوازنگ
نمائی از پارک آبخیز جنوب زنجان
| عمليات آبخیزداری پروژه آبخیزشهری شمال زنجان | ||
| عنوان عمليات | واحد عمليات | جمع |
| بانكت بندي | هكتار | 70 |
| نهالكاري | هكتار | 52 |
| حفاظت و قرق | هكتار | 6500 |
| مراقبت و آبياري | هكتار | 2300 |
| سد رسوبگیر(خشکه چین) | مترمکعب | 1000 |
| بند رسوبگیر (ملاتی) | مترمکعب | 6400 |
| خرید زمین،احداث جاده،کانال | هزارریال | 277600 |
| عمليات آبخیزداری پروژه آبخیزشهری جنوب زنجان | ||
| عنوان عمليات | واحد عمليات | جمع |
| بانكت بندي | هكتار | 40 |
| نهالكاري | هكتار | 69 |
| حفاظت و قرق | هكتار | 165 |
| مراقبت و آبياري | هكتار | 1110 |
| سد رسوبگیر(خشکه چین) | مترمکعب | 750 |
| بند رسوبگیر (ملاتی) | مترمکعب | 2130 |
| سدخاکی(عملیات خاکی) | مترمکعب | 125000 |
| سدخاکی(عملیات سنگی) | مترمکعب | 5800 |
| عمليات آبخیزداری پروژه آبخیزشهری قیدار | ||
| عنوان عمليات | واحد عمليات | جمع |
| بانكت بندي | هكتار | 181 |
| نهالكاري | هكتار | 171 |
| حفاظت و قرق | هكتار | 968 |
| مراقبت و آبياري | هكتار | 752 |
| عملیات (سنگ وملاتی) | مترمکعب | 7609 |
| سدخاکی(عملیات خاکی) | مترمکعب | 138085 |
| بند خاکی | دستگاه | 1 |
-
ساماندهي رودخانه‌ها
عمليات ساماندهي رودخانه‌ها در استان زنجان به منظور تثبيت بستر رودخانه، كنترل فرسايش كناره رودخانه، جلوگيري از خسارات سيل در زمينهاي زراعي حاشیه رودخانه‌ها شامل عمليات اجرائي در رودخانه های قزل اوزن- قلعه چاي و زنجان رود مي‌باشد. اين عمليات تاكنون درطول 40 كيلومتر ازرودخانه زنجان رود ، ده كيلومتر از رودخانه قلعه چاي وبخشی از رودخانه قزل اوزن در منطقه ماهنشان انجام گرديده كه علاوه بر جلوگيري از فرسايش پيشرونده در اراضي حاشيه رودخانه‌ها موجب احياي چند صد هكتار زمين زراعي در ساحل آنها نيز شده است.
لازم به ذكر است كه با اجراي اين پروژه‌ها خسارت سيل در مناطق مربوطه به صفر رسيده است.
ساماندهی رودخانه زنجانرود
پروژه های ساماندهی رودخانه اجرا شده توسط معاونت آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان
|
رديف |
سال بهره برداری |
محل اجراي پروژه |
نام |
اعتبار |
حجم |
حجم |
طول |
میزان حفاظت |
مساحت اراضی |
||
|
حوزه |
پروژه |
عمليات |
عمليات |
مسیر پروژه |
اراضی به ازای |
||||||
|
م ریال |
خاكي |
اسکله ریزی(سنگی) |
هر کیلومتر طول پروژه |
احیا شده |
|||||||
|
استان |
شهرستان |
روستا |
m3 |
m3 |
Km |
Ha |
Ha |
||||
|
1 |
1385 |
زنجان |
زنجان |
از رجعین تا کهاب |
زنجان رود |
5349 |
183608 |
86680 |
35 |
6 |
210 |
|
2 |
1388 |
زنجان |
زنجان |
قره آغاج سفلی و علیا |
قلعه چای |
7072 |
127684 |
21100 |
5 |
5 |
25 |
|
3 |
1375 |
زنجان |
زنجان |
چایپاره بالا |
حصار |
0.44 |
192000 |
27100 |
3 |
2 |
6 |
|
4 |
1375 |
زنجان |
ماهنشان |
سریک |
قزل اوزن |
0.31 |
8875 |
10100 |
2 |
1 |
2 |
|
جمع کل |
|
12421.7 |
|
243 |
|||||||
آبخوانداری
معاونت آبخيزداري تاكنون در شش حوضه از استان زنجان اقدام به اجراي پروژه های پخش سيلاب و آبخوان‌داري نموده كه هدف از آن جمع‌آوري و هدايت هرز آبها و سيلاب‌هاي بهاره حوضه‌ها در محل‌هاي نفوذپذير و تزريق آب به سفره‌هاي زيرزميني بوده و نقش به سزائي در تقويت اين سفره‌ها ايفا كرده است. اين پروژه‌ها عبارتند از:
- پروژه پخش سيلاب هيدج
- پروژه پخش سيلاب رضا آباد
- پروژه پخش سيلاب كاكاآباد
- پروژه پخش سيلاب خليفه‌لو
- پرو پروژه پخش سيلاب هارون آباد
- پروژه پخش سيلاب ینگجه زنجانرود
- پروژه پخش سيلاب خراسانلو
با اجراي اين پروژه‌ها، سطح آب زيرزميني در مناطق مربوطه بالا آمده و بهبود سفره آب زیرزمینی را درپی داشته و اجراي هر چه بيشتر اين نوع پروژه‌ها در سطح استان زنجان مي‌تواند دشتها را از خطر افت شديد آبهاي زيرزميني نجات دهد.
پروژه‌هاي آبخوان‌داري در حوضه های والایش و خراسانلو در شهرستان ابهر نیز در دست اجرا مي‌باشند.
آبخوانداری در حوضه کاکاآباد
آبخوانداری در حوضه رضا آباد
|
پخش سیلابهای مطالعه شده آماده اجرا توسط معاونت آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان |
||||||||||||||
|
سال بهره برداری |
محل اجراي سد |
نام |
اعتبار |
حجم |
حجم |
حجم |
حجم |
آورد |
مساحت |
حجم آب |
||||
|
حوزه |
پروژه |
عمليات |
عمليات |
عمليات |
مخزن |
حوزه |
حوزه |
تنظيمي |
||||||
|
|
|
خاكي |
سنگ وملات |
ریپ رپ |
|
|
|
|
||||||
|
استان |
شهرستان |
روستا |
|
م ریال |
m3 |
m3 |
m3 |
m3 |
mcm |
ha |
mcm |
|||
|
- |
زنجان |
زنجان |
چهرآباد |
چهرآباد |
12000 |
120000 |
6500 |
560 |
980000 |
8.5 |
12000 |
3.92 |
||
|
- |
زنجان |
ماهنشان |
سونتو |
سونتو |
16000 |
80000 |
7800 |
1200 |
760000 |
2.4 |
2500 |
2.28 |
||
|
|
28000 |
|
6.2 |
|||||||||||
|
پخش سیلابهای پیشنهادی برای مطالعه توسط معاونت آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان |
||||||||
|
رديف |
سال بهره برداری |
محل اجراي سد |
نام |
اعتبار |
مساحت |
آورد |
||
|
حوزه |
مورد نیاز |
حوزه |
حوزه |
|||||
|
|
جهت مطالعه |
|
|
|||||
|
استان |
شهرستان |
روستا |
|
م ریال |
ha |
mcm |
||
|
1 |
- |
زنجان |
زنجان |
عربچه |
عربچه |
800 |
8142 |
7.5 |
|
2 |
- |
زنجان |
ابهر |
جداقیه |
جداقیه |
750 |
3500 |
6 |
|
3 |
- |
زنجان |
خرمدره |
ویستان |
ویستان |
800 |
3450 |
7 |
|
4 |
- |
زنجان |
قیذار |
دوتپه |
دوتپه |
1100 |
23500 |
12 |
|
5 |
- |
زنجان |
ابهر |
دوسنگان |
دوسنگان |
700 |
7800 |
5 |
|
6 |
- |
زنجان |
خرمدره |
باریک آب |
باریک آب |
750 |
4345 |
6 |
|
7 |
- |
زنجان |
زنجان |
زرنان |
زرنان |
700 |
2924 |
5 |
|
جمع کل |
|
5600 |
|
48.5 |
||||
| پروژه های پخش سیلاب اجرا شده توسط معاونت آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان | ||||||||||||||
| سال بهره برداری | محل اجراي سد | نام | اعتبار | حجم | حجم | حجم | حجم | آورد | مساحت | حجم آب | مختصات جغرافیایی (UTM ) | |||
| حوزه | پروژه | عمليات | عمليات | عمليات | مخزن | حوزه | حوزه | تنظيمي | ||||||
| خاكي | سنگ وملات | ریپ رپ | X | Y | ||||||||||
| استان | شهرستان | روستا | م ریال | m3 | m3 | m3 | m3 | mcm | ha | mcm | ||||
| درحال اجرا | زنجان | ابهر | خراسانلو | خراسانلو | 5600 | 57523 | 3572 | 1039 | 350000 | 8.5 | 9000 | 1.75 | 326351 | 4027302 |
| 1388 | زنجان | ابهر | سرخه دیزج | کاکا آباد | 2500 | - | 8550 | - | 280000 | 3 | 2924 | 1.4 | 303807 | 4045788 |
| درحال اجرا | زنجان | ابهر | والایش | والایش | 5800 | 15390 | 2754 | - | 310000 | 2 | 1680 | 1.55 | 319647 | 4038795 |
| 1386 | زنجان | ابهر | الوند | هیدج | 1200 | 250000 | 5738 | - | 600000 | 2.5 | 2400 | 3 | 333596 | 4017236 |
| 1382 | زنجان | زنجان | رضا آباد | رضا آباد | 600 | 37253 | 7000 | 200 | 150000 | 8 | 9738 | 0.75 | 214778 | 4084930 |
| 1389 | زنجان | زنجان | ینگجه زنجان رود | ینگجه زنجان رود | 4200 | 132770 | 2886 | 3140 | 170000 | 7.5 | 9851 | 0.85 | 263348 | 4075087 |
| 1381 | زنجان | خرم دره | خلیفه لو | خلیفه لو | 560 | - | - | - | 500000 | 2.4 | 1600 | 2.5 | 339491 | 4018560 |
| 1382 | زنجان | طارم | هارون آباد | هارون آباد | 430 | 37487 | 175000 | - | 280000 | 1.5 | 1670 | 1.4 | 313909 | 4088129 |
| 20890 | 13.2 | |||||||||||||
-
احداث سدهای خاکی
معاونت آبخیزداری استان تاکنون 30 دستگاه سد خاکی با ارتفاع 10 تا 37 متر را در نقاط مختلف استان احداث نموده که در کنترل رسوب و هرزآبها حوضه های مربوطه و مقابله با پدیده خشکسالی در آنها نقش بسزائی داشته اند.
سدخاکی حسن ابدال
سدخاکی سفیدکمر 2
| مشخصات سد هاي خاكي اجرا شده توسط معاونت آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان | ||||||||||||||
| رديف | سال بهره برداری | محل اجراي سد | نام حوزه | ارتفاع | طول | عرض | حجم | حجم | مساحت | حجم آب | مختصات جغرافیایی (UTM ) | |||
| سد | تاج | تاج | عمليات | مخزن | حوزه | تنظيمي | ||||||||
| خاكي | X | Y | ||||||||||||
| استان | شهرستان | روستا | m | m | m | m3 | m3 | ha | m3 | |||||
| 1 | 1365 | زنجان | ايجرود | سيدلر | سيدلر | 11 | 210 | 6 | 85000 | 700000 | 2175 | 650000 | 259792 | 4038339 |
| 2 | 1365 | زنجان | ابهر | كبود گنبد 1 | كبود گنبد | 9 | 180 | 8 | - | 300000 | کانال انحرافی | 450000 | 298921 | 4028046 |
| 3 | 1366 | زنجان | زنجان | سارمساقلو | تهم | 14 | 180 | 6 | 100000 | 900000 | کانال انحرافی | 1350000 | 268951 | 4068987 |
| 4 | 1367 | زنجان | ماهنشان | خندقلو | پري چاي | 25 | 250 | 8 | - | 5000000 | کانال انحرافی | 7500000 | 184402 | 4088887 |
| 5 | 1367 | زنجان | ايجرود | زرين آباد | زرين آباد | 9 | 160 | 5 | 12000 | 400000 | 612 | 600000 | 261093 | 4034784 |
| 6 | 1372 | زنجان | زنجان | سهرين | سهرين | 14 | 190 | 6 | 80000 | 500000 | 111 | 1200000 | 269003 | 4083302 |
| 7 | 1372 | زنجان | زنجان | قره چريان | قره چريان | 14 | 250 | 6 | 175000 | 1200000 | 3068 | 1800000 | 259445 | 4086133 |
| 8 | 1372 | زنجان | زنجان | گل تپه | گل تپه | 21 | 175 | 6 | 185000 | 810000 | 1185 | 1300000 | 239099 | 4053705 |
| 9 | 1372 | زنجان | زنجان | قاهران | قره چريان | 14.5 | 220 | 6 | 149000 | 850000 | 1160 | 1270000 | 251117 | 4084882 |
| 10 | 1376 | زنجان | ابهر | كبودگنبد 2 | كبود گنبد 2 | 14 | 230 | 6 | 123000 | 1000000 | 4251 | 1800000 | 298294 | 4030236 |
| 11 | 1377 | زنجان | زنجان | جوره خان | قره چريان | 12 | 230 | 5 | 150000 | 398288 | کانال انحرافی | 597432 | 258685 | 4095017 |
| 12 | 1377 | زنجان | ابهر | عميد آباد | عميد آباد | 18 | 186 | 6 | 116000 | 1074000 | 296 | 1900000 | 316862 | 4023504 |
| 13 | 1378 | زنجان | ايجرود | سفيد كمر | سفيد كمر | 22.5 | 125 | 6 | 170000 | 675000 | 2227 | 1350000 | 235594 | 4026639 |
| 14 | 1378 | زنجان | ايجرود | قارختلو | قارختلو | 22 | 195 | 7 | 170000 | 500000 | 1023 | 900000 | 267827 | 4040567 |
| 15 | 1378 | زنجان | خدابنده | قانلو | قانلو | 22 | 250 | 6 | 210000 | 1300000 | 2297 | 2100000 | 307831 | 4009074 |
| 16 | 1378 | زنجان | زنجان | گاوه زنگ | گاوه زنگ | 22.5 | 280 | 10 | 234000 | 480000 | 279 | 800000 | 278693 | 4066994 |
| 17 | 1379 | زنجان | زنجان | چروك | چروك | 14 | 245 | 6 | 130000 | 1200000 | 2300 | 1500000 | 223100 | 4104263 |
| 18 | 1379 | زنجان | خرمدره | خليفه لو | خليفه لو | 16 | 200 | 6 | 120000 | 450000 | 626 | 860000 | 340026 | 4016852 |
| 19 | 1379 | زنجان | زنجان | سلمانلو | سلمانلو | 22 | 120 | 7 | 125000 | 500000 | 412 | 750000 | 275313 | 4058079 |
| 20 | 1380 | زنجان | ايجرود | احمد كندي | احمد كندي | 14 | 190 | 6 | 145000 | 500000 | 978 | 640000 | 259471 | 4041507 |
| 21 | 1380 | زنجان | زنجان | باغ | قره چريان | 6 | 150 | 6 | 35000 | 200000 | 144 | 315000 | 260992 | 4095463 |
| 22 | 1380 | زنجان | زنجان | تلخاب | تلخاب | 15 | 150 | 6 | 85000 | 480000 | 168 | 950000 | 242456 | 4071902 |
| 23 | 1380 | زنجان | زرين آباد | خانقاه | زرين آباد | 14 | 341 | 6 | 250000 | 4800000 | 3417 | 5000000 | 253317 | 4030075 |
| 24 | 1381 | زنجان | زنجان | حسن ابدال | حسن ابدال | 34.5 | 300 | 6 | 288133 | 2700000 | 5165 | 4800000 | 279400 | 4054514 |
| 25 | 1382 | زنجان | ماهنشان | قواق | قواق | 17 | 339 | 6 | 130000 | 1200000 | 2638 | 1400000 | 196240 | 4038544 |
| 26 | 1385 | زنجان | حلب | سفيدكمر | سفيدكمر2 | 14.5 | 160 | 6 | 140000 | 700000 | 304 | 1050000 | 234866 | 4024604 |
| 27 | 1385 | زنجان | خدابنده | کتله خور | شور | 14 | 341 | 6 | 280000 | 600000 | 1846 | 800000 | 243699 | 3969200 |
| 28 | 1385 | زنجان | ماهنشان | ميانج | حلب | 15 | 170 | 6 | 190000 | 700000 | 426 | 900000 | 183616 | 4047754 |
| 29 | 1386 | زنجان | ابهر | بوئين | بوئين | 41 | 254 | 8 | 650000 | 2500000 | 1209 | 3000000 | 313596 | 4044622 |
- سایرعمليات آبخيزداري در حوضه ها
چنانکه اشاره شد حدود 20 درصد از مساحت حوضه‌هاي مطالعه شده استان تحت اجراي عمليات آبخيزداري قرارگرفته است. اهداف اين عمليات عبارتند از: كنترل رسوب ، افزایش عمر مفید مخازن سدها ، كنترل فرسايش خاك، كنترل سيل و هرز آب ، ايجاد پوشش گياهي و ... که در حوضه های آبخیز 3 سد مخزنی کینه ورس ، مشمپا و گلابر نیز درحال اجرا بوده و البته عمليات آبخيزداري در حوضه سد تهم كه آب شرب شهر زنجان و روستاهاي مسيررا تا 20 سال آينده تامين خواهد نمود اتمام يافته است.
کنترل سیل ، رسوب و هرزآب در حوضه تهم
آبخوان داری در حوضه پابند
کنترل رسوب در حوضه تهم
اقدامات بیولوژیک در حوضه سفید کمر
کنترل فرسایش ورسوب در حوضه سرچم
بطوراجمالی ، از سال 1370 لغایت سال 1390 عملیات زیر
توسط معاونت آبخیزداری در سطح استان زنجان به مرحله اجرا درآمده است:
| سد خاکی | 30 | دستگاه | ||
|
اجرای عملیات مکانیکی : |
3831815 |
مترمکعب |
||
|
انجام عملیات بیولوژیکی : |
30957 |
هکتار |
||
|
اجرای اقدامات مدیریتی: |
111648 |
هکتار |
||
|
احداث جاده دسترسی: |
37.2 |
کیلومتر |
||
|
تهیه طرح اجرایی : |
696429 |
هکتار |
||
|
احداث ساختمان: |
215 |
مترمربع |
||
|
خرید زمین: |
55729 |
مترمربع |
||
| عمليات بیولوژیک انجام شده استان (سال 1370-1390) | ||
| عنوان عمليات | واحد عمليات | جمع |
| بانكت بندي | هكتار | 658.5 |
| کشت نواری | هكتار | 500 |
| اصلاح شخم | هكتار | 11495 |
| علوفه کاری | هكتار | 8241 |
| بذر كاري | هكتار | 29774 |
| كپه كاري | هكتار | 5082 |
| نهالكاري | هكتار | 4950 |
| حفاظت و قرق | هكتار | 95259 |
| مراقبت و آبياري | هكتار | 16389 |
| مرمت عملیات بیولوژیکی | هكتار | 0 |
| عمليات مکانیکی آبخیزداری انجام شده استان (سال 1370-1390) | ||
| عنوان عمليات | واحد عمليات | جمع |
| سنگ و ملات | مترمكعب | 446022 |
| حاكي | مترمكعب | 1526242 |
| سد خاكي | مترمكعب | 3021330 |
| خشكه چين | مترمكعب | 92313 |
| اسكله ريزي | مترمكعب | 260202 |
| بتن ریزی | مترمكعب | 292 |
| احداث جاده | كيلوكتر | 37.2 |
| گابیون بندی | مترمكعب | 3698 |
| سکوبندی |
هکتار |
10 |
| مرمت عملیات مکانیکی | مترمكعب | 8250 |